Mechelen telde in de zestiende eeuw twaalf stadspoorten. De Zandpoort was een van de kleinere poorten, maar daardoor niet minder belangrijk. Het centrale kruitmagazijn voor de stadsverdediging was er gevestigd. Op de avond van 7 augustus 1546 treft een bliksemschicht de toren en de kruitkamer, met een enorme explosie tot gevolg. Een groot gedeelte van de stad wordt verwoest. In totaal komen er zo’n 300 mensen om het leven; ruim 600 raken gewond.

De ontploffing van de Mechelse Zandpoort werd snel opgepakt door de Europese pers. In Duitse hervormingsgezinde gebieden zag men het als een straf van God, omdat de stad trouw bleef aan de katholieke kerk. De gebeurtenis zorgde ook voor een snellere verspreiding van nieuwe aarden wallen om steden beter te verdedigen en kruit en wapentuig op te slaan : de (driehoekvormige) bastions.

Dit schilderij herdenkt de ravage van de ontploffing van 1546 en een vrome gemeenschap die elkaar te hulp schiet. Het werd geschilderd rond 1680, door de in Mechelen geboren en gestorven Jan Verhuyck, die tijdens zijn leven bekend was als schilder van zeegezichten, veldslagen en gezelschappen. Verhuyck baseerde zich mogelijk op een gelijkaardig schilderij uit 1546 dat nu  in Museum M in Leuven hangt  (S/434/O).

Henri Installé, ‘Verwoesting en wederopbouw te Mechelen in de zestiende eeuw’. In: Verwoesting en wederopbouw van steden van de middeleeuwen tot heden. Brussel, 1999: 155-184.

Pieter Groenendijk, Beknopt biografisch lexicon van Zuid- en Noord-Nederlandse schilders, graveurs, glasschilders, tapijtwevers et cetera van ca. 1350 tot ca. 1720. Leiden, 2008.

___

Heb je nog opmerkingen of aanvullingen bij dit stuk? Neem contact met ons op.