Tussen juli 1474 en mei 1475 belegerde de Bourgondische hertog Karel de Stoute het Duitse stadje Neuss. Hij schoot hiermee Ruprecht van de Palts, de aartsbisschop van Keulen, te hulp. De aartsbisschop, die het in Neuss voor het zeggen had, was bijzonder onpopulair en er was tegen zijn gezag een opstand uitgebroken. Indien Karel deze kon neerslaan zou hij in ruil landvoogd worden.

 

Het beleg van Neuss was geen succes. Karels leger moest ernstige verliezen slikken en Neuss werd niet Bourgondisch. Toch maakte de Mechelaar Adriaen Van den Houte bijna een eeuw later voor het Mechelse stadsbestuur dit schilderij. Dat heeft alles te maken met de heldhaftige rol van de Mechelse schutters en voetknechten in Neuss. Centraal toonde de schilder bijvoorbeeld hoe een Mechelse schutter een vijand op de muren uitschakelt, terwijl de Leuvense en Brusselse schutters veelal gesneuveld worden afgebeeld.

 

Uit het schilderij spreekt nostalgie naar de Bourgondische hoogdagen van Mechelen. De stad was er in 1562 dan ook een stuk minder goed aan toe. Een jaar eerder was ze door de opening van het kanaal Brussel-Willebroek haar belangrijke stapelrechten op de Dijle verloren. Ze was ook nog niet bekomen van de verwoestende ontploffing van de Zandpoort in 1546. 

 

Museum Hof van Busleyden bezit nog een tweede, iets jongere voorstelling van het beleg van Neuss (inv. nr. S0609). Een andere versie daarvan is in het bezit van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (inv. nr. 1212).